Why does the look and feel of Gdańsk beat Amsterdam hands down?

Architecten van Nederland: neemt uw verantwoordelijkheid!

Onlangs bracht ik een bezoek aan Gdansk, in het noorden van Polen. Deze havenstad heeft een eeuwenoude band met Amsterdam. In de tijd van de Hanze en later tijdens de Gouden Eeuw was er intensieve handel tussen beide steden. Niet alleen goederen, ook mensen verhuisden: Amsterdamse kooplieden vestigden zich in Gdansk en namen kennis, smaak en bouwstijlen mee. Het gevolg is dat de binnenstad van Gdansk tot op de dag van vandaag doet denken aan Amsterdam. Maar… dan met een eigen kleurrijke twist.

Wie door de Lange Markt – de belangrijkste centrale straat in het voetgangersgebied van het centrum – loopt, ziet gevels die lijken op onze grachtenpanden, maar uitgevoerd in rood, geel, blauw en groen. Het voelt vertrouwd én verrassend tegelijk. Ook in de vele zijstraten hetzelfde beeld: Amsterdam in Polen!

Het verschil zit in de omgeving

En dan valt op wat er níet te zien is: zwerfafval. In Gdansk geen vieze stoepen, geen stapels vuilniszakken, geen ongedierte. De architectuur staat er als een sieraad in een zorgvuldig gepoetste etalage. Het maakt pijnlijk duidelijk (voor Amsterdam) dat de waardering voor erfgoed niet ophoudt bij onderhoud van de gebouwen zelf. De omgeving bepaalt minstens zoveel hoe architectuur wordt beleefd.

Een oud spreekwoord zegt: al draagt een aap een gouden ring, het is en blijft een lelijk ding. Vertaald naar deze context: een prachtig pand verliest zijn glans wanneer het in een rommelige, vieze setting staat.

Een vraag aan architecten     

Dat roept een wellicht ongemakkelijke vraag op. Als architecten ontwerpen maken die tientallen, soms honderden jaren meegaan, zouden zij dan ook niet een stem moeten hebben in hoe de directe omgeving wordt beheerd? Officieel is dat geen taak van de ontwerper, maar als de context het werk van de architect aantast, is dat óók een vorm van kwaliteitsverlies. En flinke antireclame!

In Gdansk lukt het kennelijk wel: een stad vol historische architectuur, brandschoon en veilig, zonder dat het ten koste gaat van levendigheid. Waarom zouden wij in Amsterdam genoegen nemen met minder? Willen wij dat Gdansk Amsterdam passeert op de internationale lijstjes van mooiste steden? (Grote kans dat dit al is gebeurd!).

Oproep

Architecten van Nederland: laat uw stem horen. Als een ontwerp dreigt te verworden tot een vlag op een modderschuit, trek dan aan de bel bij gemeenten en beleidsmakers. Vraag om afspraken over beheer en onderhoud van de openbare ruimte rondom uw projecten. Cultureel erfgoed is meer dan muren en daken, het is ook de straat ervoor en de lucht eromheen.

Kijk maar eens naar het prachtige, verstandige en écht veel mooiere Gdansk, daar in Noord-Polen.