Educatie en reflectie in een serene omgeving

Bezoekerscentrum op Amerikaanse Begraafplaats is gebouwd voor de eeuwigheid

Te midden van de hellingen van het Limburgse Heuvelland, vlakbij Maastricht, ligt de Amerikaanse Begraafplaats Margraten (NEAC); een van de 26 begraafplaatsen die beheerd worden door de American Battle Monuments Commission (ABMC). Op deze begraafplaats opende in december 2023 een indrukwekkend bezoekerscentrum, waar bezoekers kunnen leren en reflecteren in een rustige en serene omgeving. Architectenbureau KAAN uit Rotterdam ontwierp het gebouw, dat voornamelijk uit beton, natuursteen, notenhout en glas bestaat en harmonieus opgaat in het landschap.

In het huidige tijdperk van toenemende internationale conflicten en onzekerheid is het bezoekerscentrum van groot belang. Niet alleen om de Amerikaanse soldaten die hier begraven liggen te herdenken, maar ook om meer te leren over de dynamiek die leidde tot de bevrijding van Europa, vertelt Bas Barendse, architect bij KAAN Architecten. “Inmiddels zijn de meeste oorlogsveteranen overleden. Het bezoekerscentrum houdt hun verhaal levend. In samenwerking met de ABMC en het begraafplaatspersoneel hebben wij een Programma van Eisen voor de nieuwbouw opgesteld, waarbij de bijzondere locatie in zijn waarde is gelaten. Het nieuwe bezoekerscentrum maakt op geen enkele manier inbreuk op de monumentaliteit van de begraafplaats, maar is een passende toevoeging die ondersteunend is aan deze bijzondere plek.”

Respect voor de plek

“De Amerikaanse Begraafplaats Margraten wordt enorm goed onderhouden”, benadrukt Barendse. “Bezoekers komen binnen via een indrukwekkende natuurstenen poort en op de as van de begraafplaats bevindt zich een indrukwekkend ‘Court of Honor’ monument met de ‘Chapel Tower’ en ‘Walls of the Missing’. In combinatie met de strakke hagen en grasvelden ontstaat een impactvolle sfeer, die onze grootste inspiratiebron was.” Collega-architect Nicki van Loon: “Wij hebben het bezoekerscentrum ontworpen met respect voor de plek én haar architectonische objecten. Zowel de zuivere geometrie als het volume sluiten uitstekend aan op de landschappelijke context.”

Zwevend volume

“Aan de basis van het bezoekerscentrum ligt een vierkant volume met een auditorium, dienstruimten en toiletten, dat bekleed is met panelen van Amerikaans notenhout”, vertelt Barendse. “Deze kern wordt omringd door natuurstenen vloeren en opstanden, glazen gevels en een gesloten gevelscherm van esthetisch beton. De zogenaamde fascia is bijna 4 meter hoog, 4×30 meter lang en 30 centimeter dik en verleent het bezoekerscentrum een unieke identiteit. 

Het scherm wekt de suggestie van een betonnen blok dat boven het maaiveld zweeft. Wanneer je in het gebouw staat echter, dan zorgt het scherm juist voor een gevoel van zwaarte, die past bij de tentoonstelling.” Bijzonder is dat het gevelscherm zonder zichtbare plaatnaden is uitgevoerd, vertelt hij. “Doordat de betonmix per laag nét anders was, is een subtiel gelaagd effect ontstaan. Hiermee verwijzen we heel subtiel naar de nabije ENCI-groeve, waarvan het cement een aanzienlijke bijdrage leverde aan de wederopbouw van ons land.”

Transparante glasgevel

De gevel van het hoofdvolume is volledig uitgevoerd in glas. “Hierdoor kunnen bezoekers eenvoudig de link leggen tussen de expositie en het landschap waar de Amerikanen in 1944 streden om Europa van de Duitse bezetter te bevrijden”, aldus Barendse. “Doordat de vloer 90 centimeter onder het maaiveld ligt, wordt dit effect versterkt en ervaren bezoekers het omringend terrein vanuit een bijzonder perspectief.” Net zoals de fascia, is ook de glasgevel flush uitgevoerd. Een flinke uitdaging, volgens Geurt Roelofsen, directeur van Interior Glassolutions. Zeker in combinatie met de hoge veiligheidseisen van de ABMC. “Alle ruiten zijn 60 mm dik uitgevoerd. Hierbij hadden we te maken met flinke ruitafmetingen tot 2.300 x 4.600 mm, die zonder zichtbare profielen, bevestigingen, scharnieren en randafwerkingen gemonteerd moesten worden. In samenspraak met KAAN is bovendien gekozen voor extra helder (diamant)glas met een kraakheldere coating, die uitstekend thermisch isolerend en zonwerend is.”

Technisch vernuft

Alle techniek van de glasgevel is weggewerkt in de vloer en het plafond, vertelt Roelofsen. “Hierbij kwam direct een nieuwe uitdaging om de hoek kijken. Het beton moet immers kunnen bewegen, terwijl het isolatieglas een uitzettingscoëfficiënt heeft van nul. Om dit bewegingsverschil op te vangen, hebben wij een speciale schuifconstructie uitgeëngineerd en boven het plafond weggewerkt.” 

Barendse: “Het bezoekerscentrum is gebouwd voor de eeuwigheid. Daarom is ook extra gewicht toegevoegd, die nooit op het glas mag leunen. Ook niet wanneer de constructie in de loop der tijd gaat vormen. De schuifconstructie ondervangt dit.” Een mooi stukje technisch vernuft, wat tevens geldt voor de taatsdeuren, die in dezelfde dikte als de glasgevel zijn uitgevoerd. “Het isolatieglas in de taatsdeuren is iets verjongd”, aldus Roelofsen. “Door de rand iets terug te leggen, wordt vuilophoping voorkomen. Speciale droogkorrels in de afstandhouders voorkomen bovendien condensatie door dauwpuntverschillen, waardoor de taatsdeuren van exact dezelfde kwaliteit blijven als de naastgelegen glasgevel.”

Onzichtbare rotatie

In plaats van met scharnieren aan de wand, roteren de taatsende toegangsdeuren van het bezoekerscentrum solide en onzichtbaar op de verticale as dankzij de System M+ scharnieren van FritsJurgens. “Deze scharnieren onderscheiden zich door een hoge technische kwaliteit en een verfijnde maatvoering”, vertelt projectmanager Jeroen Iemhoff. “Voor de montage hoeven slechts een plafond- en vloerplaat van 40 x 80 millimeter bevestigd te worden. Hierdoor zijn architecten en designers heel vrij in hun ontwerpen.” 

Elegante deurbeweging

Het System M+ systeem is geschikt voor deuren tot 500 kilo. “Uniek zijn de hydraulische openingsdemping en instelbare sluitingsdemping (soft close), die een elegante deurbeweging voor álle bezoekers garanderen”, aldus Iemhoff. “Ook wanneer zij minder kracht hebben om de deur te openen. De dubbelwerkende deur maakt een rotatie van 180 graden mogelijk, waardoor de veelzijdigheid flink toeneemt. Bovendien is System M+ onderhoudsvrij en tot 500.000 cycli getest, wat de duurzaamheid en betrouwbaarheid op de lange termijn garandeert.”