Ook een gouden medaille voor Olympisch zwembad

Aquatics Centre Paris 2024: een Nederlands ontwerp met lokale impact op de lange termijn

Het Aquatics Centre Paris 2024, het Olympisch zwembad in Parijs, ontworpen door het Amsterdamse architectenbureau VenhoevenCS en het Franse architectenbureau Ateliers 2/3/4/, bleek een van de meest spraakmakende sportfaciliteiten van de Olympische Spelen van 2024. Dit moderne aquatisch centrum, gelegen in het  voorstad Saint-Denis, is een meesterwerk dat duurzaamheid, innovatie en esthetiek combineert. In dit artikel nemen we de crux van het ontwerp nog eens door én laten we architecte Cécilia Gross, van VenhoevenCS aan het woord die – nu de Spelen voorbij zijn – al een eerste evaluatie heeft met het antwoord op de vraag: zijn de verwachtingen uitgekomen?

De twee bureaus – een unieke Nederlands-Franse combinatie – ontwierpen het Olympisch zwembad met een duidelijke visie: een sportcomplex creëren dat niet alleen voldoet aan de eisen van de Olympische Spelen, maar dat ook na het evenement een blijvende bijdrage levert aan de Metropole du Grand Paris. Het ontwerp kenmerkt zich door een modulair en flexibel gebruik, waardoor het zwembad na de Spelen kan worden aangepast aan de behoeften van de lokale gemeenschap. Deze flexibiliteit is essentieel voor de lange termijn functionaliteit van het complex, waardoor het zwembad een waardevolle toevoeging is aan de stedelijke infrastructuur van de Franse hoofdstad.

Duurzaamheid centraal

Een van de opvallendste aspecten van het ontwerp is de nadruk op duurzaamheid. Venhoeven CS en Ateliers 2/3/4/ hebben er alles aan gedaan om het zwembad zo milieuvriendelijk mogelijk te maken. Het gebruik van hernieuwbare energiebronnen, zoals zonnepanelen en warmte gebruik uit datacenter, is geïntegreerd in het ontwerp. Daarnaast is er veel aandacht besteed aan waterbesparingen: regenwater wordt opgevangen en hergebruikt, en het energieverbruik van het zwembad is tot een minimum beperkt.

Alles in het ontwerp is bedacht om zuinig te zijn in energie, ruimte en materialen. Dit is vertaald naar een bijzondere en krachtige architectuur. Deze duurzame aanpak sluit naadloos aan bij de bredere doelstellingen van de Olympische Spelen van Parijs, die gericht zijn op het creëren van de meest milieuvriendelijke Spelen ooit. Het meest opvallende in het ontwerp zijn ongetwijfeld de spectaculaire houten overkapping en de houten lamellen in de gevel, maar ook de glazen gevels op het oosten en het westen. Mede hierdoor is het zwembad ook echt een ‘landmark’ geworden in de Parijse
voorstad St. Denis.

Culturele verbindingen

Het ontwerp is niet alleen functioneel en duurzaam, maar ook cultureel betekenisvol. De twee samenwerkende bureaus hebben elementen van de Franse en Nederlandse cultuur geïntegreerd in het ontwerp, wat het zwembad een uniek karakter geeft. De samenwerking heeft geresulteerd in een ontwerp dat niet alleen past bij de Parijse omgeving, maar is eigenlijk ook gewoon een subtiel eerbetoon aan de Nederlandse innovaties in waterbeheer en architectuur.

De toekomst van het zwembad

Het is de bedoeling dat het zwembad in de nabije toekomst dienst zal doen als een multifunctioneel sportcentrum voor de inwoners van Parijs. De modulaire aard van het gebouw betekent dat het eenvoudig kan worden aangepast voor verschillende doeleinden, van recreatieve activiteiten tot professionele sportevenementen. Van een fitnesscentrum tot aan een klimwand. En van recreatiebaden tot aan lesbaden. Hierdoor blijft het prachtige complex een belangrijk onderdeel van de Parijse infrastructuur, lang nadat de laatste Olympische medaille is uitgereikt.     

Architecte Cécilia Gross: ‘We did a great job!’

De menselijke maat is een van de succesfactoren

Zo enkele weken na de Spelen overheerst bij architecte Cécilia Gross vooral veel trots en een “superpositief gevoel.” Ze is tijdens de Spelen bij enkele zwemevenementen aanwezig geweest en ze zag dat de beleving er volop was. “In het voorjaar hebben we nog wel enkele testevents gehad in het zwembad. Simpelweg om te zien hoe alles zou werken, hoe mensen zich bewegen. Uiteraard om dingetjes te kunnen aanpassen, want tijdens de Spelen zelf kun je niets aan het toeval overlaten. Een gebouw, dit zwembad dus, moet dan gewoon doen wat het belooft heeft te doen.”

“Natuurlijk heb ik gewoon genoten van alle wedstrijden, maar uiteraard heb ik ook goed om me heen gekeken. Ik zag dat de sfeer in het zwembad in zekere zin ‘intiem’ was. Iedereen zat dicht op het water. Ook in de bezoekersstromen zag ik geen verstopping. Je kon overal makkelijk komen. En, het zwembad en alles daar direct omheen was ook een plek waar mensen elkaar konden ontmoeten zoals bedacht was. Daarmee hebben we de onderliggende doelen van een Olympische Spelen behaald. Mensen moeten met elkaar kunnen verbinden. Ik denk dat we dus kunnen concluderen dat de publiekservaring op een hoog niveau zat.”

Cécilia vertelt dat ze tijdens haar bezoek in Parijs het ook gewoon aan de mensen heeft gevraagd. “Ik sprak met vrijwilligers, mensen van de beveiliging en zelfs ook atleten. Ook van hen kreeg ik positieve feedback. Gek genoeg vonden mensen het ook een eer om met ‘De Architect’ te praten. Zo sprak ik een enthousiaste schoonspringer uit Jamaica. Die wilde zelfs een selfie met mij! ‘You Did A Great Job’ zei hij. Wel… ik voelde me welkom. Maar alle bezoekers en gebruikers dus blijkbaar ook. Ik durf nu dan ook best wel te concluderen dat de menselijke maat van het gebouw een van de belangrijkste succesfactoren is.”

Op de vraag of ze met de kennis én ervaringen van nu bij een volgende keer diverse uitdagingen toch anders zou aanpakken in het ontwerp, schudt Cécilia ‘nee’. “Natuurlijk weet ik dat een foutloos project nooit bestaat. Elk project is bovendien uniek. Maar het is geworden wat het moest worden. Je spreekt hier met een tevreden architect hoewel toch ook alle indrukken nog verder moeten inzinken.”

Toch is het eindoordeel nog niet klaar. In juni 2025 wordt het zwembad geopend voor de inwoners van Saint-Denis. “Pas op dat moment kunnen we spreken van maatschappelijke impact. Het gebouw is dan écht onderdeel geworden van de gemeenschap. Voor ‘de gewone mensen’ dus. En ik hoop uiteraard dat niet alleen de Spelen in Parijs maar ook dit gebouw zelf de mensen zal prikkelen om te gaan bewegen en te gaan sporten. Maar ik denk dat dit gaat lukken. Alle voortekenen wijzen er op.”